Pieśni wielkanocne w XX w. - analiza własna tomasa_wawa
Śpiewniki wydawane w pierwszych latach XX w. zawierają jeszcze utrwalony w poprzednim stuleciu zestaw pieśni wielkanocnych. W „Śpiewniku dla ludu katolickiego” Gillara i Hoffmanna z 1900 r. znajdujemy taki oto zestaw pieśni: „Alleluja, Jezus żyje”, „Chrystus Pan zmartwychwstał”, „Chrystus zmartwychwstan jest”, „Dziś Chrystus Król wiecznej chwały”, „Dziś nam nastał dzień ozdobny”, „Jezu na krzyżu rozpięty”, „Od Magdaleny płaczącej”, „Ofiarujmy chwałę w wierze”, „Przez Twoje święte Zmartwychpowstanie”, „Radujmy się, weselmy się”, „Wesoły nam dziś dzień nastał”, „Witaj, dniu święty żądany”, „Wstał Pan Chrystus zmartwych ninie”, „Wysławiajmy Chrysta Pana”, „Złóżcie troski żałujący”, „Zmartwychwstał Chrystus chwalebnie”, „Zwycięzca śmierci”, „Te są cuda, które były”, „Widziałem wodę płynącą”, „Przy tem Baranka jedzeniu”, „Przy uczcie Baranka”.
Do tego dochodzą dwie parafrazy łacińskiej antyfony „Regina coeli” – „Raduj się, nieba Królowo” oraz „Wesel się, Królowo Rajska”, a także pieśń mszalna „Weselmy się, chrześcijanie”. W sumie 24 śpiewy.
Następne lata przynoszą zubożenie repertuaru wielkanocnego. Zyskujący na popularności i wypierający inne śpiewniki „Śpiewniczek zawierający pieśni kościelne” ks. J. Siedleckiego w wydaniu z 1918 r. przekazuje nam tylko 9 pieśni wielkanocnych, parafrazę antyfony „Regina coeli” – „Wesel się, nieba Królowa”, śpiew „Vidi aquam” na pokropienie, skróconą wersję mszy „Wśród radości i wesela” oraz hymn nieszporny „Przy uczcie Baranka”. W sumie „Śpiewniczek” zawiera ok. 50% repertuaru obecnego w śpiewniku Gillara i Hoffmana z 1900 r. Należy przy tym dodać, że w tym czasie śpiewniki nie odnotowują żadnych nowych pieśni wielkanocnych.
Wydanie jubileuszowe śpiewnika ks. J. Siedleckiego z 1928 r. wypada nieco lepiej. Śpiewy okresu wielkanocnego (pieśni, msza wielkanocna, hymn nieszporny, antyfona „Wesel się, Królowo miła, śpiew na pokropienie „Vidi aquam”) stanowią 17 pozycji. Z repertuaru znikają na stałe, nieobecne już w poprzednich wydaniach śpiewnika (jeszcze pod nazwą „Śpiewniczek”) pieśni takie jak: „Dziś nam nastał dzień ozdobny”, „Zmartwychwstał Chrystus chwalebnie” i inne. Wydanie jubileuszowe nie zawiera jednak żadnej nowej pieśni wielkanocnej, pochodzącej z okresu druku śpiewnika. Największą ilość pieśni wielkanocnych zawiera "Śpiewnik kościelny katolicki" Tomasza Flaszy z 1930 r. Jego autor zamieścił w nim także pieśni, które już wówczas wyszły z powszechnego użycia.
Nieco odmiennie sytuacja przedstawia się w śpiewnikach śląskich. W „Drodze do nieba” ks. L. Skowronka z 1924 r. pojawiają się nowe śpiewy wielkanocne, nieobecne w śpiewnikach z XIX w.: „Alleluja! Żyw już jest śmierci Zwyciężyciel”, „Niech dziś wszyscy ludzie wesoło zaśpiewają”, „Weselcie się, śmierć zwyciężona” oraz odmienne od ogólnopolskiego tłumaczenie „Surrexit Christus hodie” – „Pan Jezus Chrystus wstał z martwych” (zamiast „Wstał Pan Chrystus z martwych ninie”). Czas pokazał, że śpiewy te nie przeszły jednak do repertuaru ogólnopolskiego, z wyjątkiem pierwszej z pieśni, którą „Śpiewnik kościelny” Siedleckiego publikuje w wydaniu z roku… 2006. Wynika to być może z tego, że jako jedyna z wyżej wymienionych, przetrwała w śpiewnikach śląskich do czasów współczesnych.
Po II wojnie światowej kolejne wydanie „Śpiewnika kościelnego” ks. J. Siedleckiego z 1953 r. nie przynosi zmian w repertuarze wielkanocnym w porównaniu do wznawianego wielokrotnie wydania jubileuszowego. Zmiany w zestawie śpiewów następują dopiero w wydaniu z 1959 r. Pojawiają się nowe pieśni: „Alleluja… O dniu radosny”, „Już Zbawiciel Jezus żyje” oraz mało ambitna, zwłaszcza w warstwie tekstowej pieśń „Alleluja! Biją dzwony”. Wydanie z 1959 r. rozpoczyna także proces skracania pieśni. Pieśni „Wstał Pan Chrystus”, czy „Złóżcie troski żałujący” zostają skrócone do czterech zwrotek. Po jednej zwrotce znika z przekładu „Victimae paschali laudes” – „Ofiarujmy chwałę w wierze” oraz z pieśni „Dziś Chrystus Król wiecznej chwały”. Stan ten utrzymuje się także w wydaniu z 1965 r.
Wydany w 1982 r. „Śpiewnik parafialny” ks. W. Lewkowicza zawiera m.in. przekład „Salve festa dies” – „Witaj, dniu uroczysty” autorstwa Leopolda Staffa do melodii gregoriańskiej oraz nowe tłumaczenie sekwencji „Victimae paschali laudes” – „Niech w święto radosne”. Teksty starych pieśni są znacznie mniej okrojone w porównaniu do śpiewnika Siedleckiego. Pojawia się także nowa pieśń na pokropienie w okresie wielkanocnym „O Chryste, nasz Panie” wraz z psalmem 136 (135).
Wydanie z 1987 roku przynosi wzbogacenie repertuaru o pieśni: „Alleluja, Jezus żyje, On, co za nas życie dał”, „Alleluja, żyje Pan”, „Nadzieja nasza w Zmartwychwstałym”, „Śpiewajcie Panu nową pieśń” oraz „Zmartwychpowstał Pan prawdziwie” ks. W. Kądzieli. Pomimo upływu lat od ich opublikowania nie słyszałem żadnej z nich w warszawskich kościołach, a zatem wnioskuję, że raczej się nie przyjęły, przynajmniej w moim rejonie.
„Droga do nieba” z 1992 r. zawiera jeszcze pieśni takie jak: „O nasz Jezu najłaskawszy”, czy odnotowaną już w „Śpiewniku kościelnym katolickim” Tomasza Flaszy z 1930 r. pieśń „Wesel się, ludu strapiony”. Wydanie „Drogi do nieba” z 1992 r. zawiera także większą ilość zwrotek pieśni drastycznie okrojonych w śpiewniku Siedleckiego: „Wstał Pan Chrystus” – całość tekstu (Siedlecki: połowa), „Wysławiajmy Chrysta Pana” – 6 zwrotek (Siedlecki: 4), „Złóżcie troski żałujący” – 8 zwrotek (Siedlecki: 4).
Spośród śpiewników pochodzących z XX w. należy jeszcze omówić „Śpiewnik liturgiczny” KUL z 1991 r., posiadający „aprobatę Konferencji Episkopatu Polski”, stanowiący „obowiązujący wzorzec wykonywania pieśni”. Śpiewnik ten na okres wielkanocny zawiera 4 śpiewy na pokropienie: „O Chryste, nasz Panie”, „Widziałem wodę płynącą”, „Z Twego boku, Chryste Panie” oraz „Vidi aquam”, sekwencję „Niech w święto radosne” oraz pieśni: „Alleluja, biją dzwony”, „Alleluja, Jezus żyje”, „Alleluja… O filii et filiae”, „Chrystus zmartwychwstał jest”, „Dziś Chrystus Król wiecznej chwały”, „Minęły cienie i mroki nocy” (hymn zaczerpnięty z „Liturgii Godzin” z melodią autorstwa ks. K. Mrowca), „Nie zna śmierci Pan żywota”, „Otrzyjcie już łzy płaczący”, „Przez Twoje święte Zmartwychpowstanie”, łacińską i polską wersję „Regina coeli”, „Wesoły nam dzień dziś nastał”, „Wstał Pan Chrystus”, „Wysławiajmy Chrysta Pana” i „Zwycięzca śmierci”. Zrezygnowano z zamieszczania okrojonych, ale obecnych w śpiewniku Siedleckiego pieśni takich jak: „Złóżcie troski żałujący”, czy historycznego tłumaczenia „Victimae paschali laudes” – „Ofiarujmy chwałę w wierze”.
