Śpiew Kościelny - forum o tradycyjnych pieśniach kościelnych i chorale gregoriańskim

wg: "Śpiewnik Liturgiczny" TN KUL, Lublin 1991 i z zasłyszenia
tekst: John Francis Wade ok. 1743 (1 zwrotka), Étienne Jean François Borderies 1822 (2-4 zwrotka), pochodzenie 5 zwrotki nieznane (śpiewana u OO. Dominikanów w Poznaniu)

Adeste fideles

1. Adeste fideles laeti triumphantes, * Venite, venite in Bethlehem; * Natum videte Regem angelorum : * Venite adoremus, venite adoremus, * Venite adoremus Dominum.

2. En grege relicto, humiles ad cunas * Vocati pastores approperant; * Et nos ovanti gradu festinemus; * Venite adoremus ...

3. Aeterni Parentis splendorem aeternum * Velatum sub carne videbimus; * Deum infantem, pannis involutum, * Venite adoremus ...

4. Pro nobis egenum et foeno cubantem * Piis foveamus amplexibus; * Sic nos amantem quis-non redamaret ? *  Venite adoremus ...

5. Qui foeno iacebat panis speciebus * Pro nobis effectus Emmanuel. * Sic nos amantem quis-non redamaret ? *  Venite, adoremus ...

Psalm 51 (50) w tłumaczeniu Franciszka Karpińskiego, pełny tekst tutaj:
http://spiewnik.katolicy.net/index.php?topic=315.msg563#msg563

Różne warianty pieśni w żywej tradycji i spiewnikach patrz TUTAJ
Autorskie wersje tłumaczenia psalmu Fraciszka Karpińskiego patrz TUTAJ

Ja się niczemu już nie dziwię. Wczoraj byłem na wieczornej mszy w swojej parafii, na której żadna z pieśni granych przez organistę nie była dopuszczona do użytku liturgicznego.
Jeśli chodzi o poziom ogólnopolski, to miarodajne jest umieszczenie pieśni w "Śpiewniku Liturgicznym" TN KUL 1991, jedynym zatwierdzonym do użytku liturgicznego na poziomie Episkopatu. W niektórych diecezjach wydano liturgiczne śpiewniki diecezjalne.

wg: Ks. Jan Siedlecki, Śpiewnik Kościelny, wydanie jubileuszowe 1928
kolęda datowana na XVII - XVIII w., popularna w Wielkopolsce, podaje ją też ks. Mioduszewski 1838 i "Śpiewnik Liturgiczny" TN KUL 1991

Niepojęte dary

1. Niepojęte dary dla nas daje * dzisiaj z nieba Ojciec łaskawy, * Gdy się wieczne Słowo Ciałem staje, * mocą Swojej cudownej sprawy. * Nędze świata precz odmiata * A płaczliwe jęczenia, * W dźwięków głosy pod niebiosy * I w wesele zamienia. * Skąd dziś wszyscy weseli, * wyśpiewują Anieli: * "Niechaj chwała Bogu będzie w niebie, * a na ziemi pokój ludowi".

2. Patryarchów świętych upragnione * Spełniło się oczekiwanie. * Kiedy Słowo z Panny narodzone * Dopełniło wszystkich żądanie. * Gwiazda nowa Jakóbowa * Wypuściła promienie; * Ciemne błędy gasząc wszędy, * Światła czyni zjawienie. * Skąd dziś każdy z Anioły * Wyśpiewuje wesoły: * Niechaj ...

3. Już prorockich przepowiedzeń skutki * Odmieniły świat cały mile. * Oddalając uprzykrzone smutki, * Przywróciły wesołe chwile. * Wszędy echo brzmi z pociechą, * Że z daru Zbawiciela * Upewnienie o zbawienie * Dopełniło wesela. * Więc z niebieskimi szyki * Wydajmy dziś okrzyki: * Niechaj ...

4. Niebo dzisiaj z ziemią połączone, * Wyśpiewuje wdzięczności pienie, * Dzięki Bogu czyni nieskończone * Za zjawione ludziom Zbawienie. * Radość nasza z Mesyasza * I wszystkiemu stworzeniu, * Że Pan chwały śmierci strzały * Skruszył w Swem narodzeniu. * Brzmijże, świecie, wesoło, * Wydaj rozgłos wokoło: * Niechaj ...

5. Aby człowiek Bogiem był nazwany, * Jego postać Bóstwo przybrało, * By nie brząkał niewoli kajdany, * Słowo Ojca Ciałem się stało. * Sługa z Pana, ach, odmiana! * Niesłychane przykłady, * By z wdzięczności dla miłości * Człowiek w Boga szedł ślady. * Więc niech pienia odgłosy * idą aż pod niebiosy: * Niechaj ...

6. Uczynione z Twej miłości związki * Bóstwa Twego z naszym rodzajem, * Sprawiły nam ścisłe obowiązki, * Byś miłowan od nas był wzajem. * Dajże, Panie, me kochanie, * By ogniste pożary * W sercach trwały na wiek stały, * Byś był kochan bez miary. * Nuż i teraz z miłości * Wyśpiewujmy z radości * Niechaj ...

kolęda z zaginionego Kancjonału Przeworszczyka (1435). Tekst na podstawie: Kolędy polskie. Średniowiecze i wiek XVI.
Porównaj też : "Narodził się nam Zbawiciel"

Chrystus się nam narodził

1. Chrystus sie nam narodził, *  Jenż dawno powieszczon był, * w Betleem, w Betleem, żydowskim mieście, * z Panny Maryi Czyście. * Hallelujah, hallelujah.
2. Gdy pasterze w nocy paśli, * Stanął  przy nich anioł  spasny, * Ktorzy widząc jasność Boską, * Bali się bojaźnią ciężką, * Hallelujah, hallelujah.
3. Rzekł im anjoł: „Nie bojcie się * ale owszem weselcie się. * Narodził się Zbawiciel wam, * Ktory rzeczon Chyrystus Pan”. * Hallelujah, hallelujah.
4. Teraz wszyscy śpiewajmy, * A Panu Chrystowi dziękujmy, * Bo Mu przysłusza śpiewać z anjoły w radości: * Chwała Tobie na wysokości! * Hallelujah, hallelujah.

wg: Ks. Jan Siedlecki, Śpiewnik Kościelny, wydanie jubileuszowe 1928
Częściowa parafraza łacińskiej kolędy Quem pastores laudavere (XIV w., najstarszy zapis: rkps z 1410, Hohenfurth - obecnie teren Czech). Polska wersja zanotowana została odręcznie na kartach druku Kancjonału Artomiusza z 1587 r. (Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, sygn. 22 266) pod tytułem: "Quem pastores na 4 kóry z nutami". Jest to nawiązanie do znanego w wielu krajach Europy zwyczaju śpiewania tej kolędy po kolei przez 4 chóry chłopięce, z których każdy wykonywał jeden wers. Zwrotki 3 i 4 pokrywają się ze zwrotkami 2 i 3 kolędy "Chrystus się nam narodził" z zaginionego Kancjonału Przeworszczyka (1435). Inną parafrazę Quem pastores... - Bracia, siostry posłuchajcie - zawiera rkps Biblioteki PP Benedyktynek w Staniątkach z  1586.
Kolędę podają też późniejsze wydania Sieldeckiego oraz "Śpiewnik Liturgiczny" TN KUL 1991.


Narodził się nam Zbawiciel

1. Narodził się nam Zbawiciel, * Wszego świata Wykupiciel, * W Betlejem, żydowskiem mieście, * Z Panny Maryjej czystej.
2. Maryja, Panienka czysta, * Porodziła Jezusa Chrysta. * Tegoż w pieluszki powiła * A do żłobu włożyła.
3. Gdy pasterze w nocy paśli, * Stanął przy nich Anioł jasny. * Widząc taką jasność Boską, * Bali się bojaźnią wielką.
4. Rzekł im anioł: "Nie bójcie się, * Ale się z tego weselcie! * Narodził się Zbawiciel wam, * Który rzeczon Chrystus Pan".
5. Tedy anieli śpiewali * A wielkim głosem krzyczeli: * "Chwała Bogu z takiej łaski * W niebie na wysokości!"
6. Chwała, chwała, Chryste, Tobie * I z Ojcem, i z Duchem w Niebie * Żeś się dla nas tak uniżył, * A lud Swój wyswobodził.

wg: Ks. Jan Siedlecki, Śpiewnik Kościelny, wydanie jubileuszowe 1928
Siedlecki (1928 i późniejsze wydania) oraz Śpiewnik Liturgiczny TN KUL 1991 podają melodię zapożyczoną z niemieckiej kolędy: "Es ist ein' Ros' entsprungen" (Speyerer Gesangbuch, Koeln 1599), dla tej mel. znane jest 4 gł. oprac. Michaela Praetoriusa (1609), opracowanie melodii do polskiego tekstu ks. Józef Surzyński,
inną melodię podaje X.M.M.Mioduszewski(1838) i Jan Kaszycki, Kantyczki z nutami, Kraków 1911 (wariant melodii z Mioduszewskiego)

A czemuż mój Jezus

1. A czemuż mój Jezus tak ubogo leży? * Ani po królewsku, ni w drogiej odzieży? * Znać dlatego, by grzesznika, * czartowskiego niewolnika * od piekła wybawił, przez ubóstwo zbawił.
2. Czemuż nie w pałacach rodzi się Dziecina, * wszak świat, niebo, ziemia Jego jest dziedzina, * ale w stajence ubogiej, * na sianeczku w ten mróz srogi? * W kamiennym żłóbeczku zimno Paniąteczku.
3. Czemuż nie w bogatej pościeli królewskiej, * nie pod pawilonem leży Pan niebieski? * Pajęczyna pawilonem, * by każdy człek był zbawionym * Od nałogu złego, Bogu obmierzłego.
4. A cóż za dworzany ma małe Dzieciątko, * Syn Ojca wiecznego, miłe pacholątko? * Osioł z wołem to dworzany, * zważ człeku Pana nad Pany, * Bydlęta mu służą, jak Bogu posłużą.
5. A ty Mu jak służysz? Żałość Mu zadajesz, * Gdy za Jego dobroć czartu się oddajesz; * Porzuć twoje złe nałogi, * Jezusowi łzy na nogi * wylewaj serdecznie, będziesz żył z Nim wiecznie.

wg: ks. Szymon Keller, Zbiór pieśni nabożnych katolickich do użytku kościelnego i domowego, Pelplin 1871 ( Śpiewnik Pelpliński )

Ach witajże, pożądana

1. Ach witajże, pożądana Perło droga z nieba. * Gdy cały świat upragniony Anielskiego chleba, * W ciele ludzkiem Bóg jest skryty, * Na pokarm ludziom obfity; * Ciałem karmi, Krwią napoi, * By człowieka w chwale Swojej * Między wybranymi policzył.

2. Nie dośćże to, Boskie Dziecię żeś na świecie z nami? * Ale jeszcze zimno cierpisz między bydlętami? * Malusieńki Jezu w żłobie, * Co za wielka miłość w Tobie! * Czyliż nie są wielkie dziwy * W ciele ludzkiem Bóg Prawdziwy, * Przyszedł na zbawienie człowieka!

3. O miłości niepojęta, jakżeś wielka była, * Iżeś się tu z niebieskiego tronu sprowadziła, * A to do pustej szopiny, * O niesłychane nowiny! * Ach, pokorny Baraneczku, * Twój odpoczynek w żłóbeczku * Z dalekiej podróży niebieskiej.

4. Panna czysta, gdy powiła, całuje członeczki, * Nakarmiwszy Go piersiami, przywiera powieczki; * Józef Go siankiem okrywa, * Marya kołysząc śpiewa: * Lulaj, o moje kochanie, * Synu mój, Stwórco i Panie, * Lulajcie pieszczoty serdeczne.

5. Dla czegoż tak ostre życie Zbawiciel zaczyna? * Złości nasze zawiniły, cóż winna Dziecina? * Uważ przeto każdy wierny, * Jak wielce Bóg miłosierny * Odżałował Syna Swego, * By krew przelał dla grzesznego * Człowieka, by wiecznie nie zginął.

6. Niech Ci Jezu, będą dzięki za Twe narodzenie, * Bo przez nie zacząłeś nasze sprawować zbawienie: * Miłość, która to sprawiła, * Iż Cię do nas sprowadziła, * Niech swą iskrą nas zapali, * Abyśmy Cię miłowali * Teraz i bez końca w wieczności. Amen.

Inne źródła: X.M.M.Mioduszewski, Dodatek 1841, Siedlecki 1928, kolędę podaje też zaaprobowany do użytku liturgicznego śpiewnik TN KUL 1991

Chciałbym dostać taką kopię. Możesz mnie zapisać do kolejki.

polskie przekłady:
http://spiewnik.katolicy.net/index.php?topic=293.0

Psalmus David, in consummatione tabernaculi.

Afferte Domino, filii Dei: * afferte Domino filios arietum.
Afferte Domino gloriam et honorem †
afferte Domino gloriam nomini ejus: * adorate Dominum in atrio sancto ejus.
Vox Domini super aquas, †
Deus majestatis intonuit: * Dominus super aquas multas.
Vox Domini in virtute: * vox Domini in magnificentia.
Vox Domini confringentis cedros: * et confringet Dominus cedros Libani:
Et comminuet eas, tamquam vitulum Libani: * et dilectus quemadmodum filius unicornium.
Vox Domini intercidentis flammam ignis: †
vox Domini concutientis desertum: * et commovebit Dominus desertum Cades.
Vox Domini præparantis cervos, et revelabit condensa: * et in templo ejus omnes dicent gloriam.
Dominus diluvium inhabitare facit: * et sedebit Dominus rex in æternum.
Dominus virtutem populo suo dabit: * Dominus benedicet populo suo in pace.

Pieśń ta pochodzi ze zbioru: Dwanaście Pieśni Eucharystycznych na 1 i 2 głosy z towarzyszeniem organu op. 31 Ks. Antoniego Hlond - Chlondowskiego, pierwsze wydanie: Przemyśl 1913
W 2003 roku Wydawnictwo OO. Karmelitów Bosych z Krakowa opublikowało V wydanie tego zbioru, oparte na wyd. IV z 1948 roku.
Pieśń tą podaje Siedlecki (od wydania jubileuszowego, 1928) i Śpiewnik Liturgiczny TN KUL 1991z drobną różnicą w tekście: 1 zwrotka 3 wiersz:
Cichy, bez chwały, daje nam się cały;

czyli dzieło licealistów pod opieką polonisty. Fajnie, że takie strony powstają. Choć korzystałbym z pewną ostrożnością.
W wolnej chwili mogę wklepać wersję z rękopisu w transkrypcji Dłużewskiego, bo to mam w domu.

polskie przekłady:
http://spiewnik.katolicy.net/index.php?topic=311.0

In finem, pro filiis Core. Psalmus.

Omnes gentes, plaudite manibus: * jubilate Deo in voce exsultationis:
Quoniam Dominus excelsus, terribilis: * rex magnus super omnem terram.
Subjecit populos nobis: * et gentes sub pedibus nostris.
Elegit nobis hæreditatem suam: * speciem Jacob quam dilexit.
Ascendit Deus in jubilo: * et Dominus in voce tubæ.
Psallite Deo nostro, psallite: * psallite regi nostro, psallite.
Quoniam rex omnis terræ Deus: * psallite sapienter.
Regnabit Deus super gentes: * Deus sedet super sedem sanctam suam.
Principes populorum congregati sunt cum Deo Abraham: * quoniam dii fortes terræ vehementer elevati sunt.

Wiem, że są z tym problemy. Sam mam na dysku pliki opisane: od Wojtka, od Adama, od Konrada i dla mnie są to zastępcze określenia źródła, a jednocześnie swoisty certyfikat jakości, wystarczająco dobry w codziennym zastosowaniu. W praktyce kantorskiej rzadko sięgam do tekstów źródłowych. Raczej patrzę jaki tekst jest najbardziej znany w tej grupie, gdzie mam śpiew prowadzić. Toteż często w plikach z pieśniami mam nie wersje oryginalne, ale te "najlepiej osadzone w pamięci". Ale punktem odniesienia dla tych poszukiwań są właśnie zbiory X.M.M.Mioduszewskiego, Kellera ), wersje najstarsze, autorskie itp. Dlatego myślę, że warto byłoby stworzyć takie repozytorium. Przyjąć sobie jako program i krok po kroku realizować. Stać nas? Myślę, że tak.
Nie chodzi mi o to, żeby teraz dużym nakładem pracy uzupełniać źródła w już wysłanych tekstach. Jeśli coś się da szybko ustalić - to świetnie, jeśli nie nic nie szkodzi. Może zweryfikuje to ktoś później. Nie widzę też problemu, w tym że gdy nie znamy źródła dajemy sam tekst. Ale często ta informacja o źródle jest na wyciągnięcie ręki - rzut oka na ksero Kellera lub X.M.M.Mioduszewskiego - i już informacja jest pełniejsza.
PS. Można prosić jakieś bliższe namiary na ten śpiewnik wrocławski?

polskie przekłady:
http://spiewnik.katolicy.net/index.php?topic=413.0

Canticum graduum.

Ecce nunc benedicite Dominum, * omnes servi Domini:
Qui statis in domo Domini, * in atriis domus Dei nostri.
In noctibus extollite manus vestras in sancta, * et benedicite Dominum.
Benedicat te Dominus ex Sion, * qui fecit cælum et terram.

Wprowadzanie tekstów do Psałterza tradycyjnego i Psałterza rzymskiego ma swoje określone opisane i nieopisane zasady.
Coraz bardziej widoczny na tym tle jest brak zasad jeśli chodzi o Śpiewnik kościelny. Moje propozycje:
- podawajmy zawsze źródło tekstu; przy częstych zmianach wprowadzanych przez współcześnie wydawane śpiewniki, to jedyny sposób, by zachować orientację wsród róznych wariantów; źródłem może być też informacja: wersja zarejestrowana w <miejscowość, rok>, choć warto sprawdzić czy nie pochodzi ona z któregoś ze źródeł drukowanych; autentyczne wersje lokalne są niezwykle cenne, ale w niewielu miejscach można je dziś spotkać.
- każdy wariant tekstu zapisujmy w oddzielnej wiadomości; myślę, że nie ma sensu tworzenie kompilacji różnych wariantów, nie chodzi tu o konkurs, która pieśń ma więcej zwrotek, bardziej dla mnie cenną jest mozliwość porównania wariantów i ewentualna dyskusja na ten temat
Może uda się ustalić jakieś priorytety, wskazówki dla chętnych, co warto wprowadzać w pierwszej kolejności; dla mnie najważniejsze byłoby wpisanie tekstów wg X.M.M.Mioduszewskiego i wg Kellera (inaczej Śpiewnik Pelpliński). Dla Wielkopolski mają też znaczenie śpiewniki Klonowskiego i Surzyńskiego. W przypadku tekstów nieanonimowych warto na pewno przytaczać wersje autorskie (J. Kochanowski, S. Grochowski, F. Karpiński i inni)
Mniej istotne wg mnie jest wpisywanie tekstów, ze współcześnie wydawanych śpiewników, są łatwiej dostępne, a nie podają tylu zwrotek, co dawne, choć posiadanie elektronicznej wersji Śpiewnika liturgicznego TN KUL, też byłoby miłe.
Gdyby udało się stworzyć takie repozytorium umozliwiające porównanie źródłowych wersji pieśni, do tego zawierające jakieś wersje regionalne, byłaby to wielka sprawa.
Co o tym myślicie?

polskie przekłady:
http://spiewnik.katolicy.net/index.php?topic=373.0

Laus cantici David.

Qui habitat in adjutorio Altissimi, * in protectione Dei cæli commorabitur.
Dicet Domino : Susceptor meus es tu, et refugium meum: * Deus meus, sperabo in eum.
Quoniam ipse liberavit me de laqueo venantium, * et a verbo aspero.
Scapulis suis obumbrabit tibi: * et sub pennis ejus sperabis.
Scuto circumdabit te veritas ejus: * non timebis a timore nocturno.
A sagitta volante in die, †
a negotio perambulante in tenebris: * ab incursu, et dæmonio meridiano.
Cadent a latere tuo mille, †
et decem millia a dextris tuis: * ad te autem non appropinquabit.
Verumtamen oculis tuis considerabis: * et retributionem peccatorum videbis.
Quoniam tu es, Domine, spes mea: * Altissimum posuisti refugium tuum.
Non accedet ad te malum: * et flagellum non appropinquabit tabernaculo tuo.
Quoniam angelis suis mandavit de te: * ut custodiant te in omnibus viis tuis.
In manibus portabunt te: * ne forte offendas ad lapidem pedem tuum.
Super aspidem et basiliscum ambulabis: * et conculcabis leonem et draconem.
Quoniam in me speravit, liberabo eum: * protegam eum, quoniam cognovit nomen meum.
Clamabit ad me, et ego exaudiam eum: †
cum ipso sum in tribulatione: * eripiam eum, et glorificabo eum.
Longitudine dierum replebo eum: * et ostendam illi salutare meum.

Cytat: knrdsk1 w 31-05-2007, 13:19:02
Co za straszna jakaś wersja, nigdzie nie spotkałem takiej jak tu 6. zwrotki! Skąd ten tekst pochodzi!?

Tekst jest jakąś anonimową ??? kompilacją. Zwrotka szósta jest autentyczna i pochodzi z najstarszego zapisu kolędy - Rękopisu Biblioteki Kórnickiej sygn. 44 (1551-1555). Z jedną różnicą: w rękopisie jest "żydzi", a nie "Żydzi". Zwrotki 1-5 i 7 podane są jednak nie w brzmieniu rękopisu, a późniejszym. W rękopisie brak zwrotki 8-mej.
Tekst rękopisu został opublikowany przez Mikołaja Bobowskiego w: Polskie pieśni katolickie od najdawniejszych czasów do końca XVI wieku, Kraków 1893 i przez Juliusza Nowak - Dłużewskiego w dwutomowym opracowaniu Kolędy polskie. Średniowiecze i wiek XVI, Warszawa 1966.
Osobiście, poza wymienionymi wydaniami źródłowymi, w żadnym z XIX wiecznych i XX wiecznych zbiorów nie spotkałem tej zwrotki, z czego wnioskuję, że dość wcześnie ją usunięto i nie była śpiewana. Nie widzę powodu, by ją przywracać dzisiaj.

Nuty:

Cytat: braciszek m w 27-06-2007, 23:34:14
/...ciach.../Deo gratias u mnie ekranu i rzutnika nie ma a organista ma zakaz śpiewu jak jest dużo ludzi. Śpiewa cały kościół.

Gdzie to jest taki mądry Proboszcz?  Znam przypadki, że to księża zmuszają organistów do ciągłego "prowadzenia" śpiewu przez mikrofon.