T: Zupełny śpiewnik i książka do nabożeństwa, 1898 r. (http://spiewnik.katolicy.net/index.php/topic,1287.0.html), pieśń nr 117
M: W żłobie leży
1. Bóg się rodzi, gwiazda wschodzi, * Trzej królowie od Wschodu * Tu z darami, ofiarami, * Każdy swego narodu, * Do Betleem, gdzie złożony, * Z Panny Chrystus narodzony, * Jadą z licznymi dwory.
2. Murzynowie, Arabowie, * Z Tarsu to są Królowie, * Nauczeni, oświeceni, * Ci święci trzej magowie. * Przez proroka Balaama, * Co potwierdza gwiazda sama * Prowadząca do szopy.
3. Nie leniwi, lecz skwapliwi, * Swoje kraje rzucają, * A w te strony swe korony * W szopie Panu składają; * Jeruzalem nawiedzając * I Heroda się pytając, * Gdzie Król Chrystus narodzon.
4. Heród wita, królów pyta, * Co to za król na świecie, * obiecany i przysłany, * w którym judzkim powiecie? * Na co rzekną, że Prorocy * O anielskiej Jego mocy * piszą z Ducha Świętego.
5. Pozdrowiwszy, nawiedziwszy * Jeruzalem żegnają. * A bez zwłoki śpieszne kroki * do Betleem zdążają, * Melchior i z Baltazarem, * Kacper z znacznym złota darem * w szopie raczą Chrystusa.
6. Lubo w żłobie, jednak sobie * Dziecię Boga szacują, * Otworzywszy skarb, złożywszy * wonność, mirę darują; * A w najczystszej Panny ręce, Matki Bożej, swej Panience * Wdzięczne dary złożyli.
7. Złoto Pana, a kapłana * kadzidło oznaczało, * Mirra znakiem, mękę smakiem * w darach tych wyrażało: * Co Królowie gdy oddali, * Pana w żłobie pożegnali, * Boga Matkę Maryę.
8. Więc w krainę * w swą dziedzinę * święci śpieszą Panowie, * a w spocznieniu i zaśnieniu * z nieba stają posłowie * świętych królów proste drogi, * rozkazując w domu progi * inszym wracać gościńcem.
9. I tak święci w łaskę wzięci * od Pana wcielonego, * przy radości, wesołości dla nas narodzonego, * wierni będąc wyznawali * że Bóg zrodzon ogłaszali * aby zbawił narody.
10. I my dary, z serc ofiary dajmy Panu z Królami, * Miłość w złocie, zapach w cnocie, * mirrę gorzką i z nami, * Prosząc Pana poznanego, Boga w żłobie złożonego, * By nas niebem darował.
Ta kolęda została umieszczona przez użytkownika Pablo w "Kolędach kościelnych" (w wersji o połowę krótszej i z uwspółcześnionym tekstem), jednakże skoro powstał odrębny dział na poszczególne święta i uroczystości roku liturgicznego, zamieściłem ją tutaj.
Uwspółcześniony i skrócony tekst przepisany przez Pabla zamieszczam tu jako ciekawostkę i kasuję z oryginalnego działu.
Bóg się rodzi gwiazda wschodzi * Trzej królowie od Wschodu. *Tu z darami ofiarami, * każdy swego narodu, * do Betlejem, gdzie złożony, * z Panny Chrystus narodzony, * jadą z licznymi dwory.
2. Tak Murzyni, Arabowie, * z Tarsu to są Królowie. * Nauczeni, oświeceni, * Ci święci trzej magowie. * Przez proroka Balaama, * co potwierdza gwiazda sama * prowadząca do szopy.
3. Nie leniwi, lecz skwapliwi, * swoje kraje rzucają, * a w te strony swe korony * w szopie Panu składają; * Jeruzalem nawiedzając * i Heroda się pytając, * gdzie Król Chrystus narodzon.
4. Lubo w żłobie, jednak sobie * Dziecię Boga szacują, * otworzywszy skarb, złożywszy: * wonność, mirę darują; * a najczystsze Panny ręce, * Matki Bożej, swej Panience * wdzięczne dary złożyli.
5. Złoto Pana, a kapłana * kadzidło oznaczało. * Mirra znakiem, mękę smakiem * w darach tych wyrażało. * Co Królowie gdy oddali, * Pana w żłobie pożegnali, * z Matką Jego Maryją.
6. I my dary, z serc ofiary * dajmy Panu z Królami: * miłość w złocie, zapach w cnocie, * mirrę gorzką i z nami: * prosząc Pana poznanego, * Boga w żłobie złożonego, * by nas niebem darował.
(melodia: "W żłobie leży, któż pobieży?")
Bóg się rodzi, gwiazda wschodzi, * Trzej Królowie od wschodu,
Tu z darami, ofiarami, * Każdy swego narodu,
Do Betlejem gdzie złożony, * Z Panny Chrystus narodzony,
Jadą z licznemi dwory.
Murzynowie, Arabowie, * Z Tarsu to są Królowie;
Nauczeni, oświeceni, * Ci Święci trzej Magowie
Przez Proroka Balaama, * Co potwierdza gwiazda sama,
Prowadząca do szopy.
Nie leniwi lecz skwapliwi, * Swoje kraje rzucają,
A w te strony swe korony, * W szopie Panu składają;
Jeruzalem nawiedzając, * I Heroda się pytając,
Gdzie Król Chrystus narodzon.
Herod wita, Królów pyta, * Co to za Król na świecie,
Obiecany i przysłany, * W którym Judzkim powiecie?
Na co rzekną, że Prorocy * O niebieskiej Jego mocy
Piszą z Ducha świętego.
Pozdrowiwszy, nawiedziwszy * Jeruzalem żegnają,
A bez zwłoki spieszne kroki * Do Betlejem wraz dają:
Melchiori z Baltazarem, * Kasper znacznym złota darem,
W szopie raczą Chrystusa.
Lubo w żłobie jednak sobie * Dziecię Boga szacują,
Otworzywszy skarb złożywszy, * Wonność, mirę darują:
A w najczystsze Panny ręce * Matki Bożej swe Panience
Wdzięczne dary złożyli.
Złoto Pana, a kapłana * Kadzidło oznaczało,
Mira znakiem mękę smakiem * W tych darach wyrażało;
Co Królowie gdy oddali, * Pana w żłobi9e pożegnali
Z Matką Jego Maryą.
Więc w krainę, w swą dziedzinę * Święci spieszą Panowie,
A w spocznieniu i zaśnieniu * Z nieba stają posłowie;
Świętych Królów proste drogi, * Rozkazują w domu progi
Inszym wracać gościńcem.
I tak Święci w łaskę wzięci, * Od Pana wcielonego,
Przy radości, wesołości, * Dla nas narodzonego,
Wierni będąc wyznawali, * Że Bóg zrodzon ogłaszali,
Aby zbawił narody.
I my dary, z serc ofiary * Dajmy Panu z Królami,
Miłość w złocie, zapach w cnocie, * Mirę gorzką i z nami:
Prosząc Pana poznanego, * Boga w żłobie złożonego,
By nas niebem darował.
Melodja jak: W żłobie leży.
Nakładem Józefa Miecznika w Częstochowie.
Drukarnia T. Nagłowskiego w Częstochowie.
Melodia wg X.M.M.Mioduszewskiego (http://spiewnik.katolicy.net/index.php?topic=353.0)
Melodia wg: "Śpiewnik Kościelny Katolicki" Tomasza Flaszy (http://spiewnik.katolicy.net/index.php?topic=1189.0)
Właśnie dokonałem porównania dostępnych mi źródeł tekstu tej kolędy związanej ze Świętem Trzech Króli. Wynik jest taki, że niemal identyczną wersję tej pieśni podają Śpiewnik pelpliński (http://spiewnik.katolicy.net/index.php/topic,2605.0.html) i X. M. M. Mioduszewski w Dodatku z r. 1841 (http://spiewnik.katolicy.net/index.php/topic,353.0.html). Bardzo blisko nich lokuje się podana wyżej przez Mariana7 częstochowska wersja Miecznika/Nagłowskiego. Otwierający wątek tekst z "Zupełnego śpiewnika ... (http://spiewnik.katolicy.net/index.php/topic,1287.0.html)" ma kilka odmian tekstu, które nie występują gdzie indziej. Od dwóch pierwszych źródeł najbardziej odbiega wcześniejszy zapis w XVIII wiecznym rękopisie karmelitańskim (Bibl. UAM, sygn. Ch 251) (http://spiewnik.katolicy.net/index.php/topic,1248.0.html). Kaszycki (http://spiewnik.katolicy.net/index.php/topic,1430.0.html), generalnie idąc śladem Mioduszewskiego, w dwóch miejscach powraca do wersji karmelitańskiej, w innych tworzy własne odmiany tekstu. X. J. Siedlecki (http://spiewnik.katolicy.net/index.php/topic,2398.0.html) nie zamieścił tej pieśni, pojawia się dopiero w wydaniu jubileuszowym (1928) i to jedynie 4 zwrotki z 10-ciu.
Dla porównania wersja tekstu ze Śpiewnika pelplińskiego (http://spiewnik.katolicy.net/index.php/topic,2605.0.html):
Bóg się rodzi, gwiazda wschodzi,
Trzéj Królowie od wschodu
Tu z darami, ofiarami,
Każdy swego narodu,
Do Betlejem gdzie złożony,
Z Panny Chrystus narodzony,
Jadą z licznymi dwory.
Murzynowie, Arabowie,
Z Tarsu to są Królowie;
Nauczeni, oświeceni,
Ci święci trzej Magowie
Przez Proroka Balaama,
Co potwierdza gwiazda sama,
Prowadząca do szopy.
Nie leniwi, lecz skwapliwi,
Swoje kraje rzucają,
A w te strony swe korony,
W szopie Panu składają;
Jeruzalem nawiedzając
I Heroda się pytając,
Gdzie Król Chrystus narodzon?
Heród wita, Królów pyta,
Co to za Król na świecie?
Obiecany i przysłany,
W którym Judzkim powiecie?
Na co rzekną, że prorocy
O niebieskiéj Jego mocy
Piszą z Ducha świętego.
Pozdrowiwszy, nawiedziwszy,
Jeruzalem żegnają,
A bez zwłoki spieszne kroki
Do Betleem wraz dają;
Melchiory z Baltazarem,
Gaspar z znacznym złota darem
W szopie raczą Chrystusa.
Lubo w żłobie jednak sobie
Dziecię-Boga szacują,
Otworzywszy, skarb złożywszy,
Wonność, mirę darują;
A w najczystsze Panny ręce
Matki Bożéj, swéj Panience,
Wdzięczne dary złożyli.
Złoto Pana, a Kapłana
Kadzidło oznaczało,
Mira znakiem, mękę smakiem
W tych darach wyrażało;
Co Królowie, gdy oddali,
Pana w żłobie pożegnali
Z Matką Jego Maryą.
Więc w krainę, w swą dziedzinę
Święci spieszą Panowie,
A w spocznieniu i zaśnieniu
Z nieba stają posłowie;
Świętych Królów proste drogi,
Rozkazują w domu progi
Inszym wracać gościńcem.
I tak Święci w łaskę wzięci
Od Pana wcielonego,
Przy radości, wesołości
Dla nas narodzonego,
Wierni będąc wyznawali,
Że Bóg zrodzon, ogłaszali,
Aby zbawił narody.
I my dary, z serc ofiary
Dajmy Panu z Królami;
Miłość w złocie, zapach w cnocie
Mirę gorzką i z nami,
Prosząc Pana poznanego,
Boga w żłobie złożonego,
By nas niebem darował.
Odmiany tekstu:
zw. 1
Ch 251 i Kaszycki, 4 wers: jadą z licznymi dary
Miod., Miecznik, 4 wers: licznemi
zw. 2
Ch 251, 2 wers: są i z Tarsu królowie,
4 wers: ci trzej święci magowie
zw. 3
Ch 251, 5-6 wers: Jeruzalem nawiedzają / i Heroda się pytają
zw. 4
wszyscy poza Kellerem i "Zupełnym śpiewnikiem ...", 1 wers: Herod
Ch 251, 4-5 wers: który w ludzkim powiecie? / Na co rzeką, że Prorocy
Zupełny, 6 wers: O anielskiej Jego mocy
zw. 5
Zupełny, 4 wers: do Betleem zdążają
Ch 251, Zupełny, Kaszycki, 5 wers: Melchior i z Baltazarem
Mioduszewski, Miecznik, 5 wers: Melchiori z Baltazarem
Ch 251, wers 6: Gaspar znaczny złota darem
Miecznik, wers 6: Kasper znacznym złota darem
Zupełny, wers 6: Kacper z znacznym złota darem
Kaszycki, wers 6: Kacper z zacnym złota darem
zw. 6
Ch 251, 2 wers: Dziecię-Boga szanują
Zupełny, 5 wers: A w najczystszej Panny ręce
Ch 251, 6 wers: Matki Bożej, cnej Panience
Miod. i Miecznik, 6 wers: Matki Bożej swe panience,
Kaszycki: 6 wers: Matce Bożej i Panience,
zw. 7
Ch 251 i Kaszycki, 3 wers: mirra znakiem, męki smakiem
Ch 251, 7 wers: i z Józefem Maryją
Zupełny, 7 wers: Boga Matkę Maryę
zw. 8
Miecznik, 6 wers: Rozkazują w domu progi
Kaszycki, 5-7 wers: Świetym Królom wręcz bez trwogi / Rozkazują w domu progi / Innym wracać gościńcem
zw. 10
Ch 251, 1 wers: Więc my dary z serc ofiary
Ch 251, 6 wers: Boga w żłobku złożonego