Śpiew Kościelny - forum o tradycyjnych pieśniach kościelnych i chorale gregoriańskim

Wrocław, kolegiata p.w. Św. Krzyża, IV Niedz. Wielkiego Postu ("Laetare"), 30 marca 2025, Msza Święta w Klasycznym Rycie Rzymskim, godz. 9:00; C: XIB, m: 5; o: AS, s: KZ, KB, MSzar, RafKacz;

Przed Mszą (8:30) Godzinki o Niepokalanym Poczęciu NMP (KZ);

In: Laetare Ierusalem;

Missa XVII, Credo I;
Czyt: TD;

Grad: Laetatus sum [psalmodia, poza częściową intonacją i szczątkowym zakończeniem],
Tr: Qui confidunt (wg nut część intonacji następnie prosta psalmodia VIII tonu; wers - wg nut);
Of: Laudate Dominum /impr. org.;
Co: Ierusalem quae aedificatur / Witam Cię witam (całość) / O Krwi najdroższa (całość);

Adoracja NS:
O zbawcza Hostyo,
Litania do Najśw. Sakramentu,
Przed tak wielkim Sakramentem;
Po błogosławieństwie Najśw. Sakramentem - Akty uwielbienia

Zakończenie: Ave Regina coelorum;

Poniżej zamieszczam inny niż gdziekolwiek (o ile nie przeoczyłem czegoś na tut. forum) sposób odprawiania Drogi krzyżowej, zwany biblijną Drogą krzyżową [za Wikipedią].
Tekst pochodzi z:
i jest opisany jako ,,Drugi sposób obchodzenia Drogi krzyżowej."

Wstęp ,,Z Jezusem w drogę" przetrwał i pojawia się w tej samej roli w modlitewnikach Chwalcie Pana. Jako pieśń do pierwszej stacji występuje już później ,,Rozmyślajmy dziś", do drugiej ,,Ciężar krzyżowy" itd. Taka też melodia pasuje do tekstu, ale zamieszczam jeszcze jedną melodię, z anonimowego Chorału do kancjonału A. Janusza, Lipsk 1873.

Dla lepszej czytelności tekstu dodałem ,,oddechy" w postaci gwiazdek, w oryginale one nie występują.

Przygotowanie do odprawienia Drogi krzyżowej.
Z Jezusem w drogę Krzyża się udajmy, * Co za nas cierpiał, pilnie rozmyślajmy,
Przytem się uczmy z Jego cierpliwości, * Znosić przykrości.

Stacya I. Trwoga i smutek Pana Jezusa w Ogrojcu.
Prosi Pan Jezus, smutkiem przerażony, * Ojca, żeby był od mąk uwolniony;
Jednak się skłania ze serca całego, * Do woli Jego.
II. Przez fałszywe pocałowanie Judasza Pan Jezus na śmierć wydany.
Gdy Judasz Pana obłudnie całuje, * By go chwytali żydom pokazuje;
I tak związany, rozmaicie skrzywdzony, * Przed sąd wiedziony,
III. Upadek Piotra.
Gdy sąd Jezusa winnym śmierci głosi, * On to cierpliwie posłucha i znosi;
Spojrzał na Piotra, który tknięty tkliwie, * Płacze rzewliwie.
IV. Biczowanie Pana Jezusa.
Strać go, ukrzyżuj, krzyczą w zawziętości, * Piłat Jezusa broni niewinności,
Potem zniewolon ich wrzaskom folgować, * Dał go biczować.
V. Pan Jezus ludowi przedstawiony.
Ścięty rózgami, okropnie zraniony, * W koronie z ciernia, żydom przedstawiony:
Zamiast litości, Pana znieważają, * Strać go, wołają.
VI. Pan Jezus na śmierć krzyżową skazany.
Gdy się zawziętość żydowska pomnaża, * Obmywa ręce Piłat i powtarza:
Za krew niewinną, którą wytoczycie, * Wy odpowiecie.
VII. Pan Jezus bierze krzyż na święte ramiona swoje.
Wnet po dekrecie krzyż Panu wkładają, * I na Golgotę z nim potem zdążają;
Idzie Zbawiciel, by był krzyżowany, * Z łotry zrównany.
VIII. Pan Jezus cieszy płaczące niewiasty.
Płaczą nad Panem pobożne matrony, * Widząc jak ciężko zbity i zmęczony; *
Nie płaczcie, mówi Pan, nad nędzą moją, * Tylko nad swoją.
IX. Pan Jezus pod krzyżem upada.
Kopią nogami, za włosy targają, * By postępował, w drodze popychają,
Tak Pan zmęczony, już sobą nie włada, * Z krzyżem upada.
X. Szymon niesie krzyż Jezusowi na górę Kalwaryi.
Widzi to setnik, gdy Jezus omdlewa, * Gdy od słabości potem się oblewa,
Kazał mu zdjąć krzyż, na Szymona włożyć, * Tak Panu ulżyć.
XI. Pana Jezusa do krzyża przybijają.
Suknie sromotnie z Jezu zdzierają, * Jego okrutnie na krzyż przybijają,
On prosi: Ojcze! nie pomnij im tego * Grzechu strasznego.
XII. Pan Jezus na krzyżu przybity ma staranie o Matkę swoję.
Widzi pod krzyżem Matkę opuszczoną, * Omdlewającą, smutkiem przerażoną:
Zleca ją pieczy Jana kochanego, * Ucznia swojego.
XIII. Śmierć Pana Jezusa na krzyżu, i Jego Matka bolesna.
Ostatnie słowa Jezusa miłego: * ,,Ojcze! w twe ręce zlecam ducha mego;"
Natychmiast skonał, owisła mu głowa, * Gdy rzekł te słowa.
XIV. Pan Jezus do grobu włożony.
Z łona Maryi Jezusa dźwigają, * I w prześcieradło czyste zawijają;
W grób go wkładając, poruszeni tkliwie, * Płaczą rzewliwie.
(Zakończenie)
Te wszystkie męki i dolegliwości, * Cierpiałeś Jezu dla grzesznych z miłości;
Słodź nam tu krzyże, a kiedyś do siebie, * Przyjmij nas w niebie.

Dodana pozycja to drugi, po anonimowo wydanym Chorale do kancjonału ks. A. Janusza, chorał do m.in. wymienionego modlitewnika. Podzielony na dwie części, czeską (pierwsza) i polską (druga), z, również jak tytuł, niemieckim, ciekawym wstępem. Nie zawiera w polskiej części melodii do wszystkich pieśni z kancjonału, gdzieniegdzie pojawiają się odnośniki do pieśni z czeskiej części. Często pojawiają się ułożone przez autora preludia (nazwany tu przedgrywkami) i fughetty.

Oryginalny tytuł to: Chorbuch, enthaltend die harmonisirten Melodien zu den Gesängen des Lehner'schen, Onderek'schen und Janusch'schen Kanzionales, dann Responsorien und über hundert Vorspiele
verfasst
von
A. Schindler
Mitglied des Vereins der Kunstfreunde für Kirchenmusik.

TESCHEN 1890
Verlag von EDUARD FEITZINGER

Pozycja dostępna na stronie Śląskiej Biblioteki Cyfrowej
https://sbc.org.pl/dlibra/publication/338700/edition/319913

Laudate pueri Dominum! Chwalcie dzieci Pana: śpiewnik oraz książka do nabożeństwa dla szkolnej młodzieży
Ks. E. Schindler
Lwów 1903

Modlitewnik opatrzony pieśniami z zapisem nutowym. Prawdopodobnie w rejonie Śląska Cieszyńskiego nie zdobył tak wielkiej popularności jak wydany kilka lat później przez Dziedzictwo bł. Jana Sarkandra, w 1909, początkowo modlitewnik dla dzieci i młodzieży "Chwalcie Pana" (głównym twórcą był ks. Rudolf Tomanek), który z kolei zastąpił w późniejszych latach przestarzały już nieco Kancjonał ks. A. Janusza (ostatnia edycja ukazała się również w 1909, później "Chwalcie Pana" stał się głównym modlitewnikiem dla wszystkich).

Ks Schindler był od 1891 proboszczem w Jasienicy k. Bielska i tam zmarł w 1911, wydał również w 1890 Chorał do kancjonału ks. Janusza, czeskich kancjonałów ks. Lehnera i ks. Onderka.
https://abcbeskidzkie.ksiaznica.bielsko.pl/zagadnienia-wyznaniowe/schindler-emilian/

Tytułowa pozycja dostępna na stronie Polony
https://polona.pl/preview/90bc8715-c242-4992-8831-3879286ae851

Melodia z Chorału do kancjonału ks. A. Janusza 1873 używanego na Śląsku Cieszyńskim.

Kościół p.w. Św. Krzyża, Świdnica, Msza Św. w Klasycznym Rycie Rzymskim, godz. 20:00, wtorek 25 marca 2025, uroczystość Zwiastowania NMP; c: X JulNast, m: 3; o: brak, Kantor: KZ;

Intr: Vultum tuum;

Msza: VIII (cum Gloria), cum Credo (III);

Gr: Diffusa est gratia,
Tr: Audi filia,
Off: Ave Maria / Anioł Gabryel w poselstwie przychodzi (2 zwr.)
Co: Ecce Virgo concipiet / Archanielski głos ośmiela (5 zwr. podwójnych);

Zakończenie: Ave Regina coelorum (simplex).
Wyjście Asysty: Zdrowaś Marya! Pan z Tobą (zakończenie pieśni "Archanielski głos ośmiela", x3).

Wrocław, kolegiata p.w. Św. Krzyża, III Niedz. Wielkiego Postu, 23 marca 2025, Msza Święta w Klasycznym Rycie Rzymskim, godz. 9:00; C: XIB, m: 7; o: AS, s: KZ, KB, MSzar, RafKacz; schola polifoniczna: Lumen de lumine, dyr. ŁukCza.

Przed Mszą (8:30) Godzinki o Niepokalanym Poczęciu NMP (KZ);

Procesja wejścia: Wisi na krzyżu (3 zwr.)
In: Oculi mei;

Missa XVII - wersja polifoniczna wg Francesco Gabellieri, Credo I;

Czyt: PioM
Grad: Exsurge Domine [psalmodia, poza częściową intonacją i szczątkowym zakończeniem],
Tr: Ad te levavi (wg nut jedynie część intonacji i ostatni wers (TD), reszta psalmodią VIII tonu (KZ/TD) - jak zwykle nakazana przez Duszpasterza konieczność skrótów);

Of: Justitiae Domine / Mądrość Ojca wszechmocnego (wg Cypriana Bazylika);
Co: Passer invenit / Krzyżu święty nade wszystko (polif/z organem), Ps. 50 / (polif);

Zakończenie: Ave Regina coelorum / Króla wznoszą się znamiona [całość]

Kościół p.w. Św. Krzyża, Świdnica, III Niedz. Wielkiego Postu, 23 marca 2025, Msza Święta w Klasycznym Rycie Rzymskim, godz. 18:00; C: X JulNast, m: 3; org. brak; Kantor: KZ.

In: Oculi mei;

Missa XVII, Credo III;

Grad: Exsurge Domine,
Tr: Ad te levavi;

Of: Justitiae Domine / Ogrodzie Oliwny (2 zwr.)
Co: Passer invenit / O Krwi najdroższa (4 zwr.)

Zakończenie: Ave Regina coelorum / Któryś za nas (x3)

Cytat: marian7 w 04-02-2008, 09:43:341. Z głębi mojego serca głos wydany
(...)
Psalm 129 De profundis
T: (Miod.) M: T. Klonowski (Klon.)

O nie, o nie! Właśnie odnalazłem źródło tej pieśni - tekst pochodzi ze wspaniałego wydawnictwa:

     Wiersz na Siedem Psalmow pokutnych. Przez Wacława Rzewuskiego Wojewodę Krakowskiego, Hetmana Polnego Koronnego w Kałudze pisany teraz za dozwoleniem Zwierzchności przedrukowany. W Wilnie w Drukarni J.K.Mci i Rzeczy-Pospolitey Academickiey SJ. AD 1773.
Cudo! Polecam całą pozycję, można znaleźć na Polonie i w innych miejscach.

Kościół p.w. Św. Krzyża, Świdnica, Msza Św. w Klasycznym Rycie Rzymskim, godz. 20:00, środa 19 marca 2025, uroczystość Św. Józefa; c: X WojcPawl, m: 5; o: brak, Kantor: KZ;

Intr: Justus ut palma florebit;

Msza: VIII (cum Gloria), cum Credo (III);

Gr: Domine, praevenisti eum,
Tr: Beatus vir,
Off: Veritas mea / Duszo moja (3 zwr.)
Co: Ioseph filii David / Szczęśliwy kto sobie Patrona (4 zwr.);

Zakończenie: Ave Regina coelorum (simplex).
Wyjście Asysty: Witaj Józefie święty (całość - 6 zwr.).

Odkopię nieco temat. Wczorajszego wieczora przeglądałem archive.org i natrafiłem na Les mélodies grégoriennes, d'après la tradition, którego autorem jest Joseph Pothier OSB. Na stronie 252 czytamy (tłumaczenie GPT):

CytatWidzieliśmy, że głos, wznosząc się, przyjmuje inną dominantę, podobnie jak w śpiewie prefacji. To samo zjawisko obserwujemy w śpiewie epistoły, takim, jakim znajdujemy go w Cantorinus, pod tytułem: Tonus antiquus Epistolarum.

Źródło: https://archive.org/details/lesmlodiesgr00poth/page/n245/mode/1up

Zaciekawił mnie ten Tonus antiquus Epistolarum, który — dla mnie, człowieka niewykształconego muzycznie — wygląda bardzo podobnie do piotrkowskiego tonu lekcji. Zacząłem szukać źródła. Google podpowiedziało mi, żeby poszukać tego tonu we wspomnianym Cantorinusie (Compendium musices) z 1512 roku na str. 32 recto i verso.
https://archive.org/details/compendiumusices00vene/page/n69/mode/2up
Po szybkim przepisaniu na współczesną notację otrzymalibyśmy coś takiego.


I teraz zasadnicze pytanie: czy błędnie przyjmuję, że ton piotrkowski i tonus antiquus Epistolarum są ze sobą mocno spokrewnione?
U Josepha Pothiera tuż za nutkami tego antycznego tonu znajdujemy dopisek:

CytatUpraszczając poprzednią modulację, otrzymano tę, która jest najbardziej powszechna i znajduje się również w Cantorinus.

I tu następuje zapis znanego wszystkim tonu epistoły. Przyznam szczerze, że podobieństw Tonu Epistoły do Tonu Antycznego czy Tonu Piotrkowskiego widzę nadzwyczaj mało.