Chrystus zmartwychwstan jest [mp3] [nuty]

[Tomek Torquemada]

1. Chrystus zmartwychwstan jest, nam na przykład dan jest; *  iż mamy zmartwychpowstać, z Panem Bogiem królować, Alleluja.   
2. Leżał trzy dni w grobie, dał bok przebić sobie; * bok, ręce, nogi obie, na zbawienie tobie, Alleluja.   
3. Trzy Maryje poszły, drogie maści niosły, * chciały Chrysta pomazać, Jemu cześć i chwałę dać, Alleluja.    
4. Gdy na drodze były, tak sobie mówiły: * Jest tam kamień niemały; a kto nam go odwali, Alleluja.   
5. Powiedz nam Maryja, gdzieś Pana widziała? * Widziałam Go po męce, trzymał chorągiew w ręce, Alleluja.
6. Gdy nad grobem stały, rzekł im Anioł biały:* Nie bójcie się dziewice, ujrzycie Boże Lice, Alleluja.   
7. Jezusa szukacie? Tu Go nie znajdziecie; * wstałci z martwych, tuGo nie, tylko Jego odzienie, Alleluja.   
8. Łukasz z Kleofasem, obaj jednym czasem * szli do miasteczka Emaus, spotkałci ich Pan Jezus, Alleluja.   
9. Bądźmy więc weseli, jako w niebie Anieli; * czegośmy pożądali, tegośmy doczekali, Alleluja.   

[TomekBaranek]

Śpiewnik Tomasza Flaszy podaje taką wersję tekstu:
1. Chrystus zmartwychwstan jest,
Nam na przykład dan jest;
Iż mamy z martwych powstać,
Z Panem Bogiem królować, Alleluja.

2. Leżał trzy dni w grobie,
dał bok przebić sobie,
Bok, ręce, nogi obie,
na zbawienie człowiecze tobie, Alleluja.

3. Trzy Maryje, poszły
drogie maści niosły,
Chciały Chrystusa pomazać,
Jemu cześć i chwałę dać, Alleluja.

4. Gdy na drodze były,
tak sobie mówiły:
Jest tam kamień niemały,
a któż nam go odwali? Alleluja.

5. Gdy nad grobem stały,
rzekł im Anioł biały:
Nie bójcie się dziewice,
ujrzycie Boże lice, Alleluja.

6. Jezusa szukacie?
tu Go nie znajdziecie,
Wstałci z martwych, tu Go nie,
tylko Jego odzienie, Alleluja.

7. Bądźmy wszyscy weseli,
jako w niebie Anieli,
Czegośmy pożądali,
tegośmy doczekali, Alleluja.

Archaiczna wersja zanotowana przez Flaszę, z pewnymi zmianami, do niedawna była jeszcze śpiewana w Słomnikach k. Krakowa. Co ciekawe, wszystkie zwrotki śpiewano z pamięci!
http://piesni-nabozne.tumnus.info/chrystzmartwslo.mp3
Melodia z Niedźwiedzia k. Krakowa:
http://piesni-nabozne.tumnus.info/chrystuszmartwndz.mp3
Melodia ze śpiewnika ks. Siedleckiego:
http://piesni-nabozne.tumnus.info/chrstzmartwsiedl.mp3

Śpiewnik Archidiecezji Katowickiej (2000 r.), podaje taki tekst:

1. Chrystus zmartwychwstan jest,
Nam na przykład dan jest;
Iż mamy zmartwychpowstać,
Z Panem Bogiem królować. Alleluja.

2. Leżał trzy dni w grobie,
Dawszy przebić sobie,
Bok, ręce, nogi obie,
Na okup, duszo tobie. Alleluja.

3. Trzy Maryje poszły,
Drogie maści niosły,
Chciały Chrysta pomazać,
Jemu cześć i chwałę dać. Alleluja!

4. Gdy na drodze były,
Tak sobie mówiły:
"Jest tam kamień niemały,
A któż nam go odwali?" Alleluja.

5. Powiedz nam, Maryjo,
Gdzieś Pana widziała?
Widziałam Go po męce,
Trzymał chorągiew w ręce. Alleluja.

6. Gdy nad grobem stały,
Rzekł im anioł biały:
"Nie bójcie się, dziewice,
Ujrzycie Boże lice!" Alleluja.

7. Jezusa szukacie?
Tu Go nie znajdziecie,
Wstał-ci z grobu swojego.
Powiedzcie braciom Jego. Alleluja.

8. Maryja z radością
Nad cudną nowością
Do apostołów spieszy,
Zasmuconych tak cieszy: Alleluja.

9. "Już Mistrza naszego
Widziałam żywego.
Do Galilei idźcie,
Tam-ci Go zobaczycie." Alleluja.

10. Łukasz z Kleofasem,
Szli wieczornym czasem
Obaj do miasta Emaus,
Spotkał-ci ich Pan Jezus. Alleluja.

11. Śpiewajmyż weseli
Jak w niebie anieli,
Czegośmy pożądali,
Tegośmy doczekali. Alleluja.

Dostateczny Śpiewnik Kościelny i Domowy wraz z Książką Modlitewną dla wygody katolików z różnych książek i śpiewników ułożony etc wydanie siódme z 1890 roku, podaje taki tekst:

1. Chrystus zmartwychwstan jest,
Nam na przykład dan jest;
Iż mamy zmartwychpowstać,
Z Panem Bogiem królować. Alleluja.

2. Leżał trzy dni w grobie,
Dawszy przebić Sobie,
Bok, ręce, nogi obie,
Na odkup, duszo tobie. Alleluja.

3. Trzy Maryje poszły,
Drogie maści niosły,
Chciały Chrystusa pomazać,
Jemu cześć i chwałę dać. Alleluja!

4. Gdy na drodze były,
Tak sobie mówiły:
Jest tam kamień nie mały,
A któż nam go odwali? Alleluja.

5. Powiedz nam, Maryja,
Gdzieś Pana widziała?
Widziałam Go po męce,
Trzymał chorągiew w ręce. Alleluja.

6. Gdy nad grobem stały,
Rzekł im anioł biały:
Nie bójcie się, dziewice,
Ujrzycie Boże lice! Alleluja.

7. Jezusa szukacie?
Tu Go nie znajdziecie,
Wstał-ci z grobu, tu Go nie.
Tylko Jego odzienie. Alleluja.

8. Łukasz z Kleofasem,
Oba jednym czasem
Szli do miasta Emaus,
Potkałci ich Pan Jezus. Alleluja.

9. Bądźmy wszyscy weseli
Jak w niebie Anieli,
Czegośmy pożądali,
Tegośmy doczekali. Alleluja.

Natomiast w przypisach do Historyi o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim w wydaniu opracowanym przez Jana Okonia, wydanym we Wrocławiu(?) w 2004 r.(?), znalazłem taki tekst zwrotek 5 i 6:
Gdy nad grobem stały
Rzekł im anjoł biały:
Nie bójcie się siestrzyce,
Ujrzycie Boże lice. Alleluja
Jezusa szukacie?
Tu go nie znajdziecie
Wstałci z martwych, tu go nie,
Owo jego odzienie. Alleluja.
Tekst był podany za S.S. Jagodyński, Pieśni katolickie, s. 85.

[Mira]

"Ewanjelija Wielkonocne Niedziele"

Trzy Maryje poszły,
Drogie maści niesły,
Chciały Krysta pomazać,
Jemu cześć i chwałę dać.
    Alleluja.

    Gdy na drodze były,
    Wespołek mowiły:
    Kto nam kamień odłoży,
    Za ktorym jest grob boży?
    Alleluja.

    A patrząc uźrzały,
    Gdy u grobu stały,
    On kamień odwalony,
    Tak wielmi niepodobny.
    Alleluja.

    Gdy do grobu weszły,
    Anioła sie lękły
    U grobu siedzącego,
    Jasnością odzianego.
    Alleluja.

    Gdy z daleka stały,
    Rzekł im anjoł biały:
    Nie bojcie sie, siestrzyce,
    Powiem wam tajemnice.
    Alleluja.

    Jezusa szukacie,
    O nim sie pytacie?
    Wstałci z martwych, tu go nie,
    Oto mieśce, odzienie.
    Alleluja.

    Powiedzcie zwolenikom,
    Jego miłośnikom:
    Do Galilee idźcie,
    Tam go wszytcy uźrzycie.
    Alleluja.


Pieśń pochodzi z druku Baltazar Opec, Żywot Pana Jezu Krysta..., Kraków, 1522r.

[TomekBaranek]

Po prostu miód na uszy  :)
Uwielbiam takie archaiczne teksty!

[marian7]

Zwróciłem uwagę na taki drobiazg. Otóż w I zwrotce z XIV w. jest Chrystus zmartwychwsta"ł" jest.
Być może jest tak tylko w Siedleckim z 1959 r?

[knrdsk1]

Sprawdzilem źródła.

Zmartwychwsta"n" jest w:

- "Śpiewnik dla młodzieży szkolnej" Siedleckiego '1908
- "Śpiewnik Kościelny Katolicki" Tomasza Flaszy '1930
- Śpiewnik Wrocławski 1865 '1865
- Śpiewnik Pelpliński (Keller) '1871
- X.M.M.Mioduszewski '1838
- "Cantionale Ecclesiasticum" Siedleckiego '1895

Do tego melodia, wg X.M.M.Mioduszewskiego

[tomas_wawa]

Wersja 11-zwrotkowa z 1865 r. We współczesnych śpiewnikach układ 11-zwrotkowy zachował się jedynie w Chorale Opolskim, Drodze do nieba oraz Śpiewniku Archidiecezji Katowickiej. Zwrotki (8 i 9 w kolejności) są także pomijane w wielu starych źródłach. Ciekawa sprawa...

T: Kancyonał i książka modlitewna, 1865 r., Pieśni Wielkanocne, pieśń I, s. 175-176.

1. Chrystus zmartwychwstan jest, * Nam na przykład dan jest; * Iż mamy zmartwych powstać, * Z Panem Bogiem królować, * Alleluja.
2. Leżał trzy dni w grobie, * Dawszy przebić sobie * Bok, ręce, nogi obie * Na zbawienie człowiecze tobie, * Alleluja.
3. Trzy Marye poszły, * Drogie maści niosły, * Chciały Chrystusa mazać, * Jemu cześć i chwałę dać, * Alleluja.
4. Gdy na drodze były, * Tak sobie mówiły: * „Jest tam kamień niemały, * A któż nam go odwali? * Alleluja.
5. Powiedz nam Maryja, * Gdzieś Pana widziała? * „Widziałam Go po męce, * Trzymał chorągiew w ręce.” * Alleluja.
6. Gdy nad grobem stały, * Rzekł im Anioł biały: * „Nie bójcie się, dziewice, * Ujrzycie Boże lice.” * Alleluja.
7. „Jezusa szukacie? * Tu Go nie znajdziecie; * Wstałci z grobu, tu Go nie, * Tylko Jego odzienie.” * Alleluja.
8. Maryja z radością * Nad cudną nowością * Do Apostołów śpieszy, * Zasmuconych tak cieszy, * Alleluja.
9. „Zaś Mistrza naszego * Widziałam żywego, * Do Galilei idźcie, * Tam Go uwidzicie”, * Alleluja.
10. Łukasz z Kleofasem * Oba jednym czasem * Szli do miasteczka Emaus, * Spotkał ich tam Pan Jezus, * Alleluja.
11. Bądźmyż wszyscy weseli, * Jak w niebie Anieli, * Czegośmy pożądali, * Tegośmy doczekali. * Alleluja.

[TomekBaranek]

Zwróciłem uwagę na taki drobiazg. Otóż w I zwrotce z XIV w. jest Chrystus zmartwychwsta"ł" jest.
Być może jest tak tylko w Siedleckim z 1959 r?

Znalazłem w necie taki tekst:
>>>Chrystus zmartwychwstał jest
Nam na przykład dan jest ...
W większości badanych przeze mnie modlitewników występuje druga forma:
Chrystus zmartwychwstan jest
Nam na przykład dan jest ...
Jednoznacznie trzeba stwierdzić, że jest to rażący błąd językowy, ponieważ po pierwsze, nie jest to forma czasu przeszłego, tylko forma strony biernej czasownika zmartwychwstać; po drugie, czasownik ten nie może tworzyć strony biernej, bo jest czasownikiem nieprzechodnim.
Także z punktu widzenia teologii forma zmartwychwstan jest chyba absur-dalna: Chrystus przecież sam „wyszedł z grobu”, był sprawcą i wykonawcą tej czynności, a nie jej biernym obiektem. Pojawienie się i popularność formy zmartwychwstan jest można wytłumaczyć analogią do formy z następnego wersu dan jest; główną przyczyną jest chyba jednak brak refleksji językowej autorów modlitewników.<<<Autorka: Danuta Zawilska
Całość znajduje się tutaj: www.archidiecezja.lodz.pl/czytelni/studia/studia03/zawil.doc
Jest to logiczne wyjaśnienie. Niemniej jednak ja się bardzo przyzwyczaiłem do niepoprawnej formy 'zmartwychwstan' i nie chciałbym, żeby ją zmieniano.

[knrdsk1]

Melodia wg "Śpiewnik Kościelny Katolicki" Tomasza Flaszy:

[Paladyn]

improwizacja + 2 zwrotki w wykonaniu Jacka Rządkowskiego
http://www.youtube.com/watch?v=PuFR_a4AprY

[tomas_wawa]

Podaję tekst pieśni za dwujęzycznym śpiewnikiem śląskim J. Szafranka Gottesdienstliche Lieder und Gebete in deutscher und polnischer Sprache z 1871 r.
Pieśń nr 39.

1. Chrystus zmartwychwstan jest, * Nam na przykład dan jest; * Iż mamy zmartwych powstać, * Z Panem Bogiem królować, * Alleluja.
2. Leżał trzy dni w grobie, * Dawszy przebić sobie * Bok, ręce, nogi obie * Na okup, duszo, tobie, * Alleluja.
3. Trzy Marye poszły, * Drogie maści niosły, * Chciały Chrystusa mazać, * Jemu cześć i chwałę dać, * Alleluja.
4. Gdy na drodze były, * Tak sobie mówiły: * „Jest tam kamień niemały, * A któż nam go odwali? * Alleluja.
5. Powiedz nam, Marya, * Gdzieś Pana widziała? * „Widziałam Go po męce, * Trzymał chorągiew w ręce.” * Alleluja.
6. Gdy nad grobem stały, * Rzekł im Anioł biały: * „Nie bójcie się, dziewice, * Ujźrzycie Boże lice.” * Alleluja.
7. „Jezusa szukacie? * Tu Go nie znajdziecie; * Wstałci z grobu swojego, * Powiedźcie braci Jego.” * Alleluja.
8. Marya z radością * Nad cudną nowością * Do Apostołów spieszy, * Zasmuconych tak cieszy, * Alleluja.
9. „Zaś Mistrza naszego * Widziałam żywego, * Do Galilei idźcie, * Tamci Go uwidzicie”, * Alleluja.
10. Łukasz z Kleofasem * Szli wieczornym czasem, * Oba k'miastu Emaus, * Złączył się k'nim Pan Jezus.
11. Śpiewajmyż weseli, * Jak w niebie Anieli, * Żeśmy tego doczkali, * Czegośmy pożądali. * Alleluja.

[Rorantysta]

Śpiewnik kościelny, Ks. Jan Siedlecki, wydania 1959 - 1975, red. ks. Wendelin Świerczek,
tę samą wersję powtarza Śpiewnik liturgiczny TN KUL, Lublin 1991, red. ks. Karol Mrowiec

1. Chrystus zmartwychwstał jest, - Nam na przykład dan jest; -  Iż mamy zmartwych powstać, - Z Panem Bogiem królować. - Alleluja!
2. Leżał trzy dni w grobie, - Dał bok przebić sobie, - Bok, ręce, nogi obie, - Na zbawienie tobie. - Alleluja!
3. Trzy Maryje poszły, - Drogie maści niosły, - Chciały Chrysta pomazać, - Jemu cześć i chwałę dać. - Alleluja!
4. Gdy na drodze były, - Tak sobie mówiły: - Jest tam kamień niemały, - A któż nam go odwali? - Alleluja!
5. Powiedz nam Maryja, - Gdzieś Pana widziała? - Widziałam Go po męce, - Trzymał chorągiew w ręce. - Alleluja!
6. Gdy nad grobem stały, - Rzekł im Anioł biały: - Nie bójcie się Maryje, - Zmartwychwstał Pan i żyje! - Alleluja!
7. Jezusa szukacie? - Tu Go nie znajdziecie; - Wstał-ci z martwych, grób pusty, - Oto śmiertelne chusty. - Alleluja!
8. Łukasz z Kleofasem, - Obaj jednym czasem - Szli do miasteczka Emaus, - Spotkał-ci ich Pan Jezus. - Alleluja!
9. Bądźmyż więc weseli - Jak w niebie Anieli, - Czegośmy pożądali, - Tegośmy doczekali. - Alleluja!

Zbliżoną wersję tekstu znajdziemy w wydaniu jubileuszowym Śpiewnika Kościelnego ks. Jana Siedleckiego, 1928, red. ks. Wendelin Świerczek. Zwrotki 1-5 są identyczne. Istotne różnice występują w zwrotkach 6 i 7. Ta wersja jest bliższa źródłowym zapisom tej pieśni.

6. Gdy nad grobem stały, - Rzekł im Anioł biały: = Nie bójcie się dziewice, - Ujrzycie Boże lice! - Alleluja!
7. Jezusa szukacie? - Tu Go nie znajdziecie; = Wstałci z martwych, tu Go nie, - Tylko jego odzienie. - Alleluja!
8. Łukasz z Kleofasem, - Obaj jednym czasem = Szli do miasteczka Emaus, - Potkał-ci ich Pan Jezus. - Alleluja!
9. Bądźmy więc weseli - Jako w niebie Anieli; = Czegośmy pożądali, - Tegośmy doczekali. - Alleluja!

W kwestii "zmartwychwstał" czy "zmartwychwstan" - według mnie obie wersje występowały w żywej tradycji. Najstarsze źródła (XIV - XVI w.) podają wyłącznie wersję "zmartwychwstał". Z kolei w źródłach XIX-wiecznych spotykamy tylko formę "zmartwychwstan" (przejrzałem podstawowe źródła: Mioduszewski, Keller, Dostateczny ..., Siedlecki 1895).

[tomas_wawa]

Forma zmartwychwstał widnieje faktycznie w najstarszych zapisach. Po długim czasie "nieobecności", pojawia się znowu w śpiewnikach:
- ks. Surzyńskiego (Psallite Domino, 1908 r., pieśń nr 80);
- ks. Wiśniewskiego (Śpiewnik kościelny dla diecezji chełmińskiej, 1928 r., pieśń nr 39);
- ks. Sikorskiego (Zbiór pieśni nabożnych dla Warmii i Mazur, 1956 r., pieśń nr 59 i w innych.

Pierwotnie pieśń była jednozwrotkowa (XIV w). Potem dołączyły do niej zwrotki z cytowanej w tym wątku pieśni "Trzy Maryje":

Trzy Maryje poszły, * Drogie maści niesły, * Chciały Krysta pomazać, * Jemu cześć i chwałę dać. * Alleluja.
Trzy Maryje poszły, * Drogie maści niosły, * Chciały Chrysta pomazać, * Jemu cześć i chwałę dać, * Alleluja.

Gdy na drodze były, * Wespołek mowiły: * "Kto nam kamień odłoży, * Za ktorym jest grob boży? * Alleluja.
Gdy na drodze były, * Tak sobie mówiły: * „Jest tam kamień niemały, * A któż nam go odwali? * Alleluja.

Gdy z daleka stały,*Rzekł im anjoł biały: * "Nie bojcie sie, siestrzyce, * Powiem wam tajemnice. * Alleluja.
Gdy nad grobem stały, * Rzekł im Anioł biały: * „Nie bójcie się, dziewice, * Ujrzycie Boże lice.” * Alleluja.

Jezusa szukacie, * O nim sie pytacie? * Wstałci z martwych, tu go nie, * Oto mieśce, odzienie. * Alleluja.
„Jezusa szukacie? * Tu Go nie znajdziecie; * Wstałci z martwych, tu Go nie, * Tylko Jego odzienie.” * Alleluja.

Ciekawa jest historia zwrotki drugiej. Pochodzi ona z przekładu drugiej zwrotki czeskiej pieśni wielkanocnej, będącej z kolei tłumaczeniem łacińskiego hymnu Deus omnipotens (Bóg wszechmogący):
Leżał trzy dni w grobie, * Dał przekłoci sobie * Bok, ręce, nodze obie * Na zbawienie tobie. Kyrieleison. (I poł. XV w.).

Śpiewnik Mioduszewskiego w ostatnim wersie tej zwrotki dodaje "człowiecze", przez co zaburzony został rytm pieśni. Nowsze śpiewniki rezygnując z tego słowa, przywracają pierwotne brzmienie (zacytowane powyżej, bez "człowiecze").

Pieśń "Bóg wszechmogący", poza zwrotką drugą, przeniesioną do pieśni "Chrystus zmartwychwstał/n jest" nie przetrwała w polskich śpiewnikach katolickich. Przetrwała jednak w śpiewnikach ewangelickich, gdzie zaopatrzona jest dopiskiem "staropolska":

2. Leżał trzy dni w grobie, * Dawszy przebić sobie: * Bok, ręce, nogi obie, * To ku zbawieniu tobie, * Grzeszny człowiecze.

W śpiewniku ewangelickim z 1956 r. pieśń liczy w sumie 7 zwrotek. Warto by było porównać ich treść z łacińskim oryginałem Deus omnipotens.

[tomas_wawa]

Melodia według: ks. J. Surzyński, M. Surzyński, Psallite Domino, 1908 r., pieśń nr 80:

[tomas_wawa]

Melodia według Cantionale ks. J. Siedleckiego z 1895 r.:

[tomas_wawa]

W "Śpiewniku kościelnym" ks. M. M. Mioduszewskiego (1838) oraz w "Śpiewniku Liturgicznym" ks. F. X. Głodkiewicza (1867) w drugiej zwrotce tekst brzmi jeszcze "bok, ręce, nodze obie" (dawna forma podwójna).

[knrdsk1]

Melodia wg "Melodii do zbioru pieśni nabożnych katolickich dla użytku kościelnego" (Śpiewnika Pelplińskiego),

[knrdsk1]

Melodia wg Śpiewnik kościelny, Jan Siedlecki, wyd. jubileuszowe (1928)

[knrdsk1]

Zapis wg:Śpiewnik Wrocławski 1865 ("Dostateczny...")

Chrystus Zmartwychwstan jest, * Nam na przykład dan jest;
Iż mamy zmartwych powstać, * Z Panem Bogiem królować:
         Alleluja.

Leżał trzy dni w grobie, * Dawszy przebić sobie,
Bok, ręce, nogi obie, * Na okup duszo tobie;
         Alleluja.

Trzy Maryje poszły, * Drogie maści niosły,
Chciały Chrystusa pomazać, * Jemu cześć i chwałę dać.
         Alleluja.

Gdy na drodze były, * Tak sobie mówiły:
Jest tam kamień nie mały, * A któż nam go odwali?
         Alleluja.

Powiedz nam, Maryja, * Gdzieś Pana widziała?
Widziałam Go po męce, * Trzymał chorągiew w ręce.
         Alleluja.

Gdy nad grobem stały, * Rzekł im Aniół biały:
Nie bójcie się Dziewice, * Ujźrzycie Boże lice
         Alleluja.

Jezusa szukacie? * Tu Go nie znajdziecie;
Wstałci zmartwych tu Go nie, * Tylko Jego odzienie.
         Alleluja.

Łukasz z Kleofasem, * Oba jednym czasem,
Szli do miasta Emaus, * Potkałci ich Pan Jezus.
         Alleluja.

Bądźmy wszyscy weseli, * Jak w niebie Anieli;
Czegośmy pożądali, * Tegośmy doczekali.
         Alleluja.